W ostatnich latach znaczenie Karty Praw Podstawowych wezbrało na znaczeniu. Bo to właśnie przez brak przestrzegania jej przepisów przez państwo polskie, Unia Europejska wstrzymała nam unijne fundusze z Krajowego planu Odbudowy (KPO). Czy wiesz, co to jest Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej i jakie prawa Ci gwarantuje? W artykule przedstawiamy historię, treść i znaczenie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Czym jest Karta Praw Podstawowych?
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej to dokument, który zawiera zbiór praw i wolności podstawowych, będący integralną częścią prawa Unii Europejskiej. Karta ta została przyjęta i ogłoszona w grudniu 2000 roku, a jej wejście w życie nastąpiło wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony w dniu 1 grudnia 2009 roku.
Historia powstania Karty Praw Podstawowych sięga lat 90. XX wieku. W 1999 roku na szczycie w Kolonii Rada Europejska postanowiła powołać Konwencję dotyczącą przyszłości Unii Europejskiej. Konwencja ta miała za zadanie przygotować projekt Karty Praw Podstawowych. Pracę Konwencji rozpoczęto w lutym 2000 roku, a już w lipcu tego samego roku przedstawiono pierwszy projekt Karty.
Konwencja składała się z przedstawicieli państw członkowskich, kandydujących do członkostwa oraz Parlamentu Europejskiego. Opracowany przez nią tekst był rezultatem wielu debat i negocjacji. Ostateczny tekst Karty został zaakceptowany w dniu 2 października 2000 roku.
Warto zaznaczyć, że Karta Praw Podstawowych nie tworzyła wówczas bezpośrednio obowiązującego prawa. Dopiero Traktat z Lizbony, który wszedł w życie w 2009 roku, nadał Karcie status prawnie wiążącego dokumentu, nadając mu taką samą wartość co Traktatom.
Jakie prawa gwarantuje Karta Praw Podstawowych?
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej gwarantuje szereg praw i wolności, obejmujących różne obszary życia jednostki. Poniżej przedstawiam kilka kluczowych kategorii praw gwarantowanych przez Kartę:
1. Prawa godności: Karta chroni prawo do godności ludzkiej, zakazuje tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, a także niewolnictwa i pracy przymusowej.
2. Prawa osobiste i rodzinne: Obejmują one prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ochronę danych osobowych oraz wolność myśli, sumienia i wyznania.
3. Wolności i prawa obywatelskie: Karta gwarantuje m.in. wolność wypowiedzi, wolność zgromadzeń i stowarzyszeń, prawo do azylu, równość przed prawem, a także prawa związane z procesem sądowym, takie jak prawo do sprawiedliwego procesu.
4. Prawa społeczne i ekonomiczne: Ochrona obejmuje prawa związane z pracą, takie jak prawa pracownicze, warunki pracy, ochrona zdrowia, edukacja, a także dostęp do usług społecznych i opieki społecznej.
5. Prawa związane z obywatelstwem Unii:
Karta uznaje obywatelstwo Unii Europejskiej i gwarantuje pewne prawa z nim związane, takie jak prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich.
6. Prawa związane z równością:
Karta zabrania dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny, takiej jak płeć, rasa, kolor skóry, religia, niepełnosprawność, wiek czy orientacja seksualna.
Powyższe to tylko ogólne kategorie, a Karta Praw Podstawowych szczegółowo opisuje prawa i wolności każdej jednostki w Unii Europejskiej. Warto zaznaczyć, że Karta ta stanowi istotny fundament ochrony praw człowieka na terenie Unii Europejskiej.
Czy w Polsce obowiązuje Karta Praw Podstawowych?
Nierzadko możemy usłyszeć opinie, że Karta Praw Podstawowych nie obowiązuje w Polsce. Czy to stwierdzenie jest prawdą? Czym jest protokół brytyjski i czy Karta Praw Podstawowych obowiązuje w Polsce?
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej jest dokumentem, który określa prawa i wolności obywateli UE. Karta ma moc wiążącą dla państw członkowskich UE, gdy stosują one prawo unijne. Karta obowiązuje w Polsce od 1 grudnia 2009 roku, czyli od wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego, który nadał jej status prawnie wiążący. Jednakże Polska i Zjednoczone Królestwo zastrzegły sobie możliwość ograniczonego stosowania Karty w ramach tzw. protokołu brytyjskiego. Protokół ten ma na celu zapobiec nadużyciom Karty przez sądy krajowe lub unijne w sprawach dotyczących prawa krajowego. Protokół nie wyłącza jednak zastosowania Karty Praw Podstawowych w Polsce, lecz pozwala na uwzględnienie jej Konstytucji i tradycji prawnych
Więcej na ten temat będziemy pisać w osobnym artykule.
Karta Praw Podstawowych – dlaczego jest tak ważna?
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej odgrywa kluczową rolę w ochronie praw i wolności obywateli na terenie Unii. W Polsce Karta ta obowiązuje od 1 grudnia 2009 roku, kiedy to Traktat z Lizbony nadał jej status prawnie wiążącego dokumentu. Niemniej jednak czasami pojawiają się wątpliwości dotyczące jej zastosowania, zwłaszcza w kontekście wspomnianego „protokołu brytyjskiego”. Protokół ten, choć stosowany przez Polskę, nie wyłącza zastosowania Karty, co będziemy też analizować
Karta Praw Podstawowych gwarantuje szereg fundamentalnych praw, takich jak prawa godności, osobiste i rodzinne, wolności obywatelskie, prawa społeczne i ekonomiczne, prawa związane z obywatelstwem Unii oraz zasady równości. Poza tym, jej przestrzeganie jest warunkiem koniecznym dla państw członkowskich do otrzymania unijnych funduszy z perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021–2027. W kolejnych artykułach będziemy zgłębiać temat praktycznych aspektów korzystania z praw wynikających z Karty Praw Podstawowych, aby obywatele mieli pełną świadomość swoich uprawnień oraz możliwości ich egzekwowania.